Aλλεπάλληλες κυβερνήσεις ,διαδέχονται η μία την άλλη από τις εκλογές του 1902 ως τις εκλογές του 1905, που αεβάζουν στην κυβέρνηση το κόμμα του Δηλιγιάννη.Πολύ γρήγορα ο Δηλιγιάννης δολοφονείται εξαιτίας των μέτρων που έλαβε κατά της χαρτοπαιξίας.Στην Κρήτη ο Βενιζέλος και οι οπαδοί του ,οδηγούνται σε επανάσταση ενώ οι εισβολές των Βουλγάρων κομιτατζήδων στα μακεδονικά εδάφη, οξύνουν το Μακεδονικό.
Μετά την παραίτηση του Γ.Θεοτόκη, που ανέλαβε την κυβέρνηση το 1906, την θέση του διαδέχτηκε ο Δ.Ράλλης,ο οποίος όμως σύντομα ανατράπηκε από το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στα 1909.Ύστερα από πρόταση του αξιωματικού Επ.Ζυμβρακάκη, ο Ελ. Βενιζέλος καλείται στην Αθήνα με το ρόλο του διαιτητή ανάμεσα στα κόμματα και τον Στρατιωτικό Σύνδεσμου.Προκυρήσσονται εκλογές, αλλά ο κομματικός διχασμός παραμένει οξύ πρόβλημα, οπότε ο βασιλιάς Γεώργιος αναθέτει στον Ελευθέριο Βενιζέλο τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Η κυβέρνηση Βενιζέλου επιτυγχάνει συμμαχίες της Ελλάδας στα Βαλκάνια
Στα τέλη του 19ου αιώνα,κάνει την εμφάνισή του και στον ελληνικό χώρο, το αστικό δράμα , το οποίο ήδη έχει παρουσιαστεί στην Ευρώπη ,μέσα από τα έργα του Ιψεν και του Στρίντμπεργκ.
Η αρχή γίνεται με τους Βρυκόλακες του Ιψεν.Στις 29 Οκτωβρίου του 1894, ο Ευτύχιος Βονασέρας ανεβάζει,με τον αυτοσχέδιο θίασό του, τους Βρυκόλακες, στο νεόκτιστο Θέατρο των Κωμωδιών.Το έργο μεταφράστηκε από τα γαλλικά από τον Μιχαήλ Γιαννουκάκη.
Ο Βονασέρας ,φοβούμενος τις αντιδράσεις του κοινού, ζητά από τον νεαρό-27χρονο τότε- Γρ.Ξενόπουλο να προλογίσει το έργο στην πρεμιέρα.
Τα θεατρικά δρώμενα της εποχής, ήταν εμφανώς υποταγμένα στα βήματα των Παρισισνών Σκηνών, εξάλλου και οι Βρυκόλακες,παίζονται στην Ελλάδα, αφού ήδη παίχτηκαν στο Παρίσι,τέσσερα χρόνια πριν,και προκάλεσαν μεγάλο θόρυβο.Η λανθάνουσα αυτή πραγματικότητα ,εκτείνεται σε μεγάλο βαθμό, τη στιγμή που στα έργα π.χ. του Ιψεν, αναγράφονταν σα δεύτερος τίτλος-δήθεν πρωτότυπος- ο γαλλικός, πράγμα που δείχνει ,ότι πιο σπουδαίο θεωρούνταν το να έχει παιχτεί στο Παρίσι, από το ποιός ήταν ο ίδιος ο συγγραφέας κι από που προέρχονταν.
Αυτό ακριβώς το σημείο,ανάμεσα στ’ άλλα, έθιξε ο
Γρ.Ξενόπουλος στην εισαγωγική του ομιλία, ονοματίζοντας την Ελλάδα, φιλολογική επαρχία της Γαλλίας, έτσι και στην περίπτωση του Ιψεν, το έργο του έφτασε τόσο αργά στην χώρα μας, γιατί έπρεπε να γίνει πρώτα θόρυβος γιαυτό στην Γαλλία.Στις αντιδράσεις που προέκυψαν από , την θεωρούμενη υβριστική για κάποιους, ομιλία του, απάντησε επιμένωντας στην εποχή που ζητά άμεσα αλλαγή, την στροφή από τον κλασσικισμό και από μία θεατρική παραγωγή γαμάτη «ιάμβους και ελληνικούρες», -πλην της Φαύστας-, σε μια νέα ,υγειή φιλολογική πραγματικότητα, εμπνευσμένη από τα νέα ρεύματα της εποχής, και δημιουργημένη από τους συγγραφείς του μέλλοντος.
Οι πρώτες στιγμές του ελληνικού αστικού δράματος, έρχονται με τον «Ψυχοπατέρα» και τον «Τρίτο» του
Ξενόπουλου ,στα 1895, μια θεατρική παραγωγή που θα συνεχιστεί με τα έργα του
Γ.Καμπύση, που εκδίδονται λίγο μετα.Ετσι γεννιέται το ελληνικό αστικό δράμα στα τέλη του 19ου αιώνα, που θα δεσπόσει στο θέατρο του 20ου, μέχρι τα 1922[Μικρασιατική καταστροφή], και θα εκφραστεί με το έργο των
Δ.Ταγκόπουλου ,
Σπ.Μελά ,
Ν.Καζαντζάκη ,
Π.Νιρβάνα ,
Ρ.Γκόλφη ,
Π.Χόρν , Τ.Πίτσα κ.α.
Οι Ελληνες θεατρικοί συγγραφείς ,που εμφανίζονται στο προσκήνιο ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά και εκείνοι που παρουσιάζουν δουλειά τους με την είσοδο του 20ου, ξεφεύγουν από τις καθιερωμένες στερεότυπες μορφές, και εμπνέονται από τα σύγχρονα αισθητικά ,κοινωνικά και ιδεολογικά ρεύματα.
Οι συγγραφείς αυτοί ,ξεκινούν ουσιαστικά από την ίδια αφετηρία, μιας κοινωνικοπολιτικής κατάστασης ,κοινής για όλους, όπου η Μεγάλη Ιδέα τους ελληνικού έθνους πέφτει στο κενό, η αστική τάξη αναπτύσσεται μεσα σε συνθήκες, κάθε άλλο παρά ιδανικής προόδου.Αφομιώνουν τις σοσιαλιστικές ιδέες που εξαπλώνονται ραγδαία, και τα μυνήματα της Νιτσεϊκής φιλοσοφίας.Με το πέρασμα όμως του χρόνου, οδηγούνται σε διαφορετικές κατευθύνσεις, με αποτέλεσμα να αποκλίνουν σημαντικά από τους κοινούς προβληματισμούς του αστικού δράματος, με εξαίρεση ίσως αυτή του Δ.Ταγκόπουλου, ο οποίος παραμένει σταθερός στις αρχικές ιδεολογικές του κατευθύνσεις.
Το αστικό δράμα ,αντλεί τη θεματική του από τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, από τη γυναικεία χειραφέτηση, ως τους ταξικούς αγώνες των εργαζομένων, τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων και των ανθρώπων μεταξύ τους γενικότερα,εώς την ιστορική σχέση του παρόντος με το παρελθόν.Θέματα από τα οποία πηγάζει και το ιδεολογικό περιεχόμενο,της ταξικής ανισότητας, των διεκδικήσεων της εργατικής τάξης, της ισότητας των δύο φύλων.
Η σκηνική δράση μεταφέρεται στο εσωτερικό του αστικού σπιτιού, στο σαλόνι ή καθιστικό.
Μεσα στο αισθητικό πλαίσιο του ρεαλισμού και κάποιες φορές του ακραίου νατουραλισμού,παρουσιάζει εικόνες απ’ την καθημερινή πραγματικότητα, μέ τρεις κατευθύνσεις :
το κοινωνικό δράμα , το
ψυχολογικό και τέλος το
εργατικό.
Το
εργατικό δράμα, αντλεί τη θεματική του και την ιδεολογία του από την εργατική τάξη, στοιχείο που το διαφοροποιεί αισθητά.Η δράση του αναπτύσσεται στο εργοστάσιο ή στο φτωχόσπιτο, με ήρωες εργάτες που αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους, προβάλλοντας τις ταξικές συγκρούσεις.Ιδεολογικά κινήται στα πλαίσια του Μαρξισμού ή του ουτοπικού σοσιαλισμού.Εκφραστές του εργατικού δράματος οι
Ρ.Γκόλφης , Μ.Λιδωρίκης , Τ.Πίτσας , Γ.Βογιατζάκη , Ζ.Μακρής , Χρ.Καλογερίκος ,
Δ.Ταγκόπουλος κ.α., με έργα όπως ο «Γήταυρος» , «Εστιάς» , «Για το Ψωμί» , «Οι Σκιές» , «Η Λίμνη που Φουσκώνει» , «Οι Εργάται του Υφαντουργείου» , «Ο Λυτρωμός» κ.α.
