ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΑΣ

[1883-1966]
“ Μέσα μου ,ζουν ο Ρωμιός κι ο Ελληνας, σε μια ανελέητη πάλη, σ’ έναν ατέρμωνα αγώνα αλληλοεξόντωσης”

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ:
Βασικός εκπρόσωπος του αστικού δράματος, στη συνέχει στρέφεται στο ιστορικό δράμα και σε πιο συντηριτικές θέσεις.
Γεννήθηκε στην Ναύπακτο το 1883, ενώ έφηβος ακόμη, ήρθε με την οικογένειά του στον Πειραιά.
Υπήρξε σημαντικός παράγοντας στην ίδρυση του θιάσου του Ωδείου των Αθηνών, που λειτούργησε από το 1918 εώς το 1925.Στη δραματική σχολή του «Θεάτρου των συγγραφέων»(1) της Εταιρείας Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων,αναλαμβάνει το μάθημα της δραματολογίας, ενώ στη σκηνοθεσία έκανε το πρώτο βήμα ,με τη Φαίδρα(2) του Α.Προβελέγγιου,στην Επαγγελματική Σχολή θεάτρου.
Με το όραμα να χτυπήσει τον βεντετισμό της εποχής(3) ,καθώς και το αντικαλλιτεχνικό κατεστημένο στο θέατρο, φεύγει από το Ωδείο και αναλαμβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση του «Θεάτρου Τέχνης»(4) που δημιουργήθηκε από τον σύλλογο «Φιλοι του θεάτρου» με επικεφαλή τον Σπύρο Θεοδωρόπουλο.
Ο οργανισμός στεγάστηκε στην αίθουσα «Αθήναιον» της οδού Πατησίων, και η λειτουργία του ξεκίνησε με τους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου, τον Μάϊο του 1925.Η διάρκεια ζωής του Θεάτρου Τέχνης ,ήταν μόλις πέντε μηνών.Στα 1929,μαζί με τη Μαρίκα Κοτοπούλη(5) και τον Δημήτρη Μυράτ,ιδρύουν τον οργανισμό «Ελεύθερη Σκηνή»(6), ο οποίος θα λειτουργήσει για λίγους μήνες επίσης.Επηρεασμένος από τον γαλλικό νατουράλισμό,μετέφερε στη σκηνοθεσία του τις αντιλήψεις των γάλλων ανθρώπων του θεάτρου.Ακόμη σημαντική ήταν η προσπάθειά του να γνωρίσει στο ελληνικό κοινό,νέους ευρωπαίους συγγραφείς,καθώς και αγνωστα έργα εκείνων που ήταν ήδη γνωστοί.
Στον Σπ.Μελά οφείλεται και η κατάργηση του υποβολείου(7).
Τα έργα του διακρίνονται από τα στοιχεία που διαμόρφωσαν το αστικό δράμα.Οι διάλογοί του είναι λιτοί, η γλώσσα ζωντανή θεατρική.
Ανάμεσα στα έργα του ,υπάρχουν και οι ιστορικές βιογραφίες προσώπων της Ελληνικής Επανάστασης,όπως αυτή του Κολοκοτρώνη, με τον τίτλο «Ο Γέρος του Μωρηά»[1931], που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Το 1935 εξελέγη Ακαδημαϊκός.


ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ:
1. Ο Γιός του Ίσκιου , 2.Το Κόκκινο Πουκάμισο , 3. Το Χαλασμένο Σπίτι , 4. Το Ασπρο και το Μαύρο , 5. Μια νύχτα μια Ζωή , 6.Ο Βασιλιάς κι ο Σκύλος , 7.Ιούδας , 8.Ρήγας Βελεστινλής , 9.Παπαφλέσσας , 10.Ο Μπαμπάς εκπαιδεύεται

(1) “το θέατρο των συγγραφέων,όπως τ’ ονόμασαν ,ίδρυσε
δραματική σχολή για τη μόρφωση καινούριων ηθοποιών και την
ανακάλυψη νέων ταλέντων..»Σπ.Μελάς

(2)“έπρεπε να τιμήσουμε στην έναρξή μας τη θεατρική ποίηση των νεωτέρων χρόνων.Και πήραμε ακριβώς γιαυτό τη ‘Φαίδρα’,μια τραγωδία του Αριστομένη Προβελέγγιου.Ητανε απομίμηση του ‘Ιππόλυτου’ του Ευριπίδη.Αλλά, ήτανε έργο ευγενικό,γραμμένο σε καλούς στίχους.Κι ο προβελέγγιος ήτανε ένας λεβεντόγερος ,πολύ συμπαθητικός,λεπτός,ανωτέρου ήθους ,που δίκαια η Ακαδημία Αθηνών είχε περιλάβει στους κόλπους της..»Σπ.Μελας

(3)«η έκπληξή μου ήτανε μεγάλη ,όταν διαβάζοντας τελειωμένο,το ‘μιά νύχτα μιά ζωή’ στην Κυβέλη την άκουσα να μου λέει: ‘Δεν είναι γραμμένο όπως μου το ‘πες…Αλλαξες το έργο ,το χάλασες…Εγώ δεν το παίζω έτσι!..’ –‘Δεν αλλάζω ούτε ένα ‘και’ από το κείμενο’.
Ητανε η ρήξη.Προσπάθησα να δώσω το έργο στην Κοτοπούλη…. ‘Δε συνηθίζω ,μου παράγγειλε, να παίρνω τα αποφόρια της Κυβέλης…’ Πληγώθηκα.Κι από κείνη τη στιγμή πήρα την απόφαση να αγωνιστώ για μια ριζική αλλαγή στο θέατρο.Να χτυπήσω το βεντετισμό…» Σπ.Μελάς

(4)“..συγκροτήθηκε η διοίκηση του επαναστατικού μου θεάτρου και δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες: ΄Μέλη της εφορευτικής επιτροπής του νέου καλλιτεχνικού οργανισμού ωρίσθησαν χθες οι κ.κ. Δημήτριος Λαμπράκης,Σπύρος Μελάς,καλλιτεχνικός διευθυντής, Μανώλης Καλομοίρης,διευθυντής του ελληνικού Ωδείου, Σπύρος Θεοδωρόπουλος,πρόεδρος καλλιτεχνικού τμήματος ελληνικού Ωδείου, και Πέτρος Κοτσαρίδης ,καλλιτεχνικός διευθυντής του ελληνικού Ωδείου, ως αντιπρόσωπος δε των εταίρων του θιάσου,ο αρχαιότερος αυτών Ορέστης Κοντογιάννης»

(5) ηθοποιός

(6)“..ο ενθουσιασμός για την εξόρμηση αυτή στάθηκε αληθινά πολύ μεγάλος.Και από το μέρος της Μαρίκας και του Μυράτ και από το μέρος όλου του Θιάσου.Ητανε κάτι πολύ συγκινητικό,ότι η Μαρίκα και ο Μυράτ έβαλαν την υπογραφή τους κάτω από ένα μανιφέστο,που αποτελούσε κύρηγμα έμμεσο κατά του εμπορικού θεάτρου.Κι ακόμα συγκινητικότερος ήταν ο Γιώργης ο Χέλμης,που δεχότανε να χρηματοδοτήσει μια καλλιτεχνική επιχείρηση κάθε άλλο παρά σίγουρη.Και το θεατρικό κοινό δεν πήγε πίσω.Δέχτηκε το επαναστατικό μανιφέστο μας με την πιο ζωηρή επιδοκιμασία..»Σπ.Μελάς

(7) Ο Κώστας Αθάνατος έγραψε,για τον Σπ.Μελά, στο ‘Ελεύθερο Βήμα’,στην τακτική του στήλη ‘αττικά ημερονύκτια’, με τον τίτλο ‘Χωρίς υποβολέα’: «ο συνάδελφος και γειτων της πλαϊνής μου στήλης είναι ο ήρως της ημέρας..ήρως εθνικός.Το κατόρθωμά του έπρεπε να πανηγυρίζεται αυτήν την στιγμήν ως πανελλήνιον γεγονός.Επέταξεν με μιά κλωτσιά από την ελληνική σκηνή την ξύλινη καμπούρα του υποβολείου.Τό ‘χετε για μικρό;..Θα φιγοράρει στα ιστορικά λεξικά του μέλλοντος με αυτήν την σημείωσιν :’εξαφανιζόμενος επί ένα μήνα συνεχώς επί δίωρον εκ του βιοποριστικού του επαγγέλματος ,επέτυχε να λυτρώσει το ελληνικόν θέατρον από το υποβολείον,που έκρυβε τα χάλια των θεάτρων εν Ελλάδι»