Του Δ.Ιωαννόπουλου
Γενικές-ιστορικές πληροφορίες:
Έργο σε πέντε πράξεις.
Ανεβάστηκε από τον θίασο Μ.Κοτοπούλη, στις 16 Φεβρουαρίου 1945, σε σκηνοθεσία του συγγραφέα. Ο Σπύρος Μουσούρης, που πρωταγωνιστούσε στην παράσταση και ήταν τότε στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου, πήρε ειδική άδεια να συμπράξει με τον θίασο Κοτοπούλη στις παραστάσεις του Ρούπελ.
Ενας μύθος τοποθετημένος σε αυστηρά ιστορικά πλαίσια, χωρίς όμως να μπορεί να χαρακτηριστεί το έργο ιστορικό.Το Ρούπελ είναι ένα οχυρό «σύμβολο», και αντιπροσωπεύει τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν το 1941 στα βουνά του Μπέλες.Ενας μύθος που προσπαθεί να προσεγγύσει την σκληρή πραγματικότητα και τα πρόσωπα που την έζησαν.
"Βέβαια, ο μύθος έχει τοποθετηθεί αυστηρά στα ιστορικά πλαίσια. Και τις μεγάλες εκείνες στιγμές, αν δεν τις έζησαν σαν υπαρκτά πρόσωπα οι άνθρωποι που τον συνθέτουν, τις έζησαν άλλοι, που τους έμοιαζαν: άνθρωποι με το ίδιο ψυχικό σθένος, την ίδια αυταπάρνηση. Ίσως και τα ίδια προβλήματα στην ιδιωτική τους ζωή με εκείνους που τους περίμεναν. Ή που δεν τους περίμεναν." [ΘΕΑΤΡΟ του ΔΗΜΗΤΡΗ ΙΩΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ]
ΚΡΙΤΙΚΗ: "Το να κάνει κανένας κριτική και ν' αρχίσει από τον εαυτό του δεν είναι μόνο αντικανονικό μα και άπρεπο. Προκειμένου όμως να μιλήσω για το νέο έργο του κ.Ιωαννόπουλου το "Ρούπελ" που ανέβηκε στο θέατρο Ρεξ είμαι υποχρεωμένος να ακολουθήσω τον αντικανονικό αυτό δρόμο, μόνο και μόνο για να μη θεωρήθεί ο δογματικός τόνος της γνώμης μου σαν ασυγχώρητη αδιακρισία. Κι εγώ όπως όλα σχεδόν τα παιδιά της Ελλάδος πήρα μέρος στην ελληνική εποποιϊα του '40-'41. Αλλά όχι μόνο αυτό αλλά εκεί έχασα τα δυό μου πόδια. Και σήμερα είμαι ένας ανάπηρος. Του αλβανικού βέβαια μετώπου. Αυτό όμως δεν έχει καμιά σημασία. Μέτωπο και τ' αφιλόξενα βουνά της Αλβανίας, μέτωπο και οι Μακεδονικές κατακόμβες των οχυρωματικών γραμμών. Έλληνες στο ένα, Έλληνες και στ' άλλο. Κανένας διαχωρισμός. Ύστερα απ' αυτό δεν είναι δύσκολο κανένας να νιώσει τι σημασία έχουν τα ιστορικά εκείνα γεγονότα για ένα ανάπηρό τους. Έχουν πάρει τόση έξαρση μέσα στην ψυχή του, που κατάντησαν να είναι γι' αυτόν σύμβολο και θρησκεία. τα άγια των αγίων. Έχοντας λοιπόν αυτή τη δικαιολογημένη νοοτροπία μισώ θανάσιμα κάθε έμπορο της δόξας μου. Κι είμαι έτοιμος ν' αρπάξω το φραγγέλιο, σαν το Χριστό και να τον διώξω κακήν κακώς απ' τον ναό μου. Καλά, κι εκείνους που αυτή σου τη θρησκεία θέλουν να την κάνουν τέχνη; Ναι κι αυτούς. Με τον υπερτροφικό εγωισμό που μου χάρισε η αναπηρία μου έδωσε τόσο απροσπέλαστο πάθος και ύψος στα ιδεώδη μου που δεν μπορούσα να φανταστώ πως αυτά είναι δυνατόν να περιοριστούν στα στενά όρια μιας τέχνης.
Μέ τέτοια ψυχική διάθεση και προκατάληψη μπήκα, να δω το Ρούπελ, έτοιμος ν' αγανακτήσω κι ίσως ίσως ν' αποδοκιμάσω. Το έργο άρχισε. Κι όλος ο βαρύς μαχητικός εξοπλισμός μου, που είχα κουβαλήσει, σα δια μαγείας εξαφανίστηκε από την πρώτη κιόλας σκηνή. Μ' έκπληξη και θαυμασμό είδα όλα εκείνα που μέσα στην ψυχή μου είχαν πάρει την άυλη κι άπιαστη μορφή, να ξαναποκτούν την οντότητά τους, τη ζωντάνια τους, τη ζέστη τους, να συγκινούν και να συγκλονίζουν την ψυχή μου, μέσα στις λίγες ώρες ξανάζησα τους ένδοξους αγωνιώδεις εκείνους μήνες σ' όλους τους συναισθηματικούς και υλικούς συγκλονισμούς τους. Κι όχι μόνο εγώ. Μα κι ένας άλλος ανάπηρος, που ούτε τον κριτικό έκανε, μήτε καν μορφωμένος ήταν, παιδί του αγρού, που μόνο χάρις την ατέλεια των θεαμάτων βρέθηκε δίπλα μου, σε μια στιγμή που το έργο μας έκλεβε κι αυτή την αναπνοή μας, δεν μπόρεσε και ξέσπασε.
-Μ' αυτό συνάδελφε, μου λέει χωρίς να με γνωρίζει, είναι παραπάνω από καλό.
Η αυθόρμητη και αφελής κριτική του απλοϊκού αναπήρου, μα την αλήθεια βάζει κάτω όλες τις εμβριθείς κριτικές των σοβαροφανών κριτικών μας. Τον κ.Ιωαννόπουλο σα θεατρικό τον παρακολουθώ από τα πρώτα του βήματα κι ανέκαθε έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση για την τέχνη του. Σήμερα το λέω χωρίς κανένα ενδοιασμό. Το Ρούπελ είναι το καλλίτερό του έργο. Είναι λιτό, απέριττο, σφιχτοδεμένο. Μας δίνει όλη την ατμόσφαιρα εκείνων των αλησμόνητων μηνών και τόπων. Οι φαντάροι ρωμηοί ως το κόκκαλο, αριστοτεχνικά ζωγραφισμένοι, πούζησα μαζί τους στο μέτωπο ή στη στρατώνα. Μερικούς κουραμπιέδες των Αθηνών άκουσα να μιλούν για ρητορισμούς και μελοδραματισμούς που κυριαρχούν μέσα στο έργο.
Δεν τάζησαν και δεν τα ξέρουν. Αυτά ακριβώς είναι ο άδολος ενθουσιασμός που προκάλεσε τα αναξήγητα για κείνους ηρωικά κατορθώματα, που θάμπωσαν την οικουμένη. Κι οι ηθοποιοί δεν έπαιζαν, δεν υποκρίθηκαν. Θα τους υποτιμούσα αν έλεγα κάτι τέτοιο. Ξανάζησαν την πολεμική τους ζωή στο μέτωπο. Και τώρα μια μικρή επιφύλαξη. Ο ρόλος της Ιωάννας ήταν περιττός. Αν έλειπε το έργο θα δενόταν καλλίτερα. Κι άλλωστε μια γυναίκα μέσα στ' οχυρό δεν έχει καμιά θέση. Και διαισθάνομαι πόσο κόπο θα κατέβαλε ο κ.Ιωαννόπουλος για να συνταιριάσει τα αταίριαστα, αναγκασμένος να ικανοποιήσει τάνοστα γούστα του κοινού μας που δεν μπορεί να φαντασθεί θεατρικό έργο χωρίς ποδόγυρο" [Π.ΜΑΡΚΑΚΗΣ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΑ 25 ΦΕΒΡ. 1945]
ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: 1.ΛΟΧΑΓΟΣ ΚΑΛΛΙΓΕΝΗΣ, 2.ΙΩΑΝΝΑ(αδελφή του), 3.ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ ΦΑΝΟΥΔΗΣ, 4.ΥΠΙΑΤΡΟΣ, 5.ΛΟΧΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, 6.ΔΕΚΑΝΕΑΣ ΤΖΙΚΟΣ, και οι στρατιώτες: 7.ΜΠΑΡΔΑΚΟΣ, 8.ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΗΣ, 9.ΚΑΛΑΜΠΑΤΗΣ, 10.ΒΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, 11.ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ, 12.ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ:
1945 [16 Φεβρουαρίου] Θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη
1970 [26 Οκτωβρίου] Εθνικό Θέατρο, Κεντρική Σκηνή
Ακούστε ένα απόσπασμα του έργου, σε ανάγνωση Ευαγγελίας Καρή:
Γενικές-ιστορικές πληροφορίες:
Έργο σε πέντε πράξεις.
Ανεβάστηκε από τον θίασο Μ.Κοτοπούλη, στις 16 Φεβρουαρίου 1945, σε σκηνοθεσία του συγγραφέα. Ο Σπύρος Μουσούρης, που πρωταγωνιστούσε στην παράσταση και ήταν τότε στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου, πήρε ειδική άδεια να συμπράξει με τον θίασο Κοτοπούλη στις παραστάσεις του Ρούπελ.
Ενας μύθος τοποθετημένος σε αυστηρά ιστορικά πλαίσια, χωρίς όμως να μπορεί να χαρακτηριστεί το έργο ιστορικό.Το Ρούπελ είναι ένα οχυρό «σύμβολο», και αντιπροσωπεύει τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν το 1941 στα βουνά του Μπέλες.Ενας μύθος που προσπαθεί να προσεγγύσει την σκληρή πραγματικότητα και τα πρόσωπα που την έζησαν.
"Βέβαια, ο μύθος έχει τοποθετηθεί αυστηρά στα ιστορικά πλαίσια. Και τις μεγάλες εκείνες στιγμές, αν δεν τις έζησαν σαν υπαρκτά πρόσωπα οι άνθρωποι που τον συνθέτουν, τις έζησαν άλλοι, που τους έμοιαζαν: άνθρωποι με το ίδιο ψυχικό σθένος, την ίδια αυταπάρνηση. Ίσως και τα ίδια προβλήματα στην ιδιωτική τους ζωή με εκείνους που τους περίμεναν. Ή που δεν τους περίμεναν." [ΘΕΑΤΡΟ του ΔΗΜΗΤΡΗ ΙΩΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ]
ΚΡΙΤΙΚΗ: "Το να κάνει κανένας κριτική και ν' αρχίσει από τον εαυτό του δεν είναι μόνο αντικανονικό μα και άπρεπο. Προκειμένου όμως να μιλήσω για το νέο έργο του κ.Ιωαννόπουλου το "Ρούπελ" που ανέβηκε στο θέατρο Ρεξ είμαι υποχρεωμένος να ακολουθήσω τον αντικανονικό αυτό δρόμο, μόνο και μόνο για να μη θεωρήθεί ο δογματικός τόνος της γνώμης μου σαν ασυγχώρητη αδιακρισία. Κι εγώ όπως όλα σχεδόν τα παιδιά της Ελλάδος πήρα μέρος στην ελληνική εποποιϊα του '40-'41. Αλλά όχι μόνο αυτό αλλά εκεί έχασα τα δυό μου πόδια. Και σήμερα είμαι ένας ανάπηρος. Του αλβανικού βέβαια μετώπου. Αυτό όμως δεν έχει καμιά σημασία. Μέτωπο και τ' αφιλόξενα βουνά της Αλβανίας, μέτωπο και οι Μακεδονικές κατακόμβες των οχυρωματικών γραμμών. Έλληνες στο ένα, Έλληνες και στ' άλλο. Κανένας διαχωρισμός. Ύστερα απ' αυτό δεν είναι δύσκολο κανένας να νιώσει τι σημασία έχουν τα ιστορικά εκείνα γεγονότα για ένα ανάπηρό τους. Έχουν πάρει τόση έξαρση μέσα στην ψυχή του, που κατάντησαν να είναι γι' αυτόν σύμβολο και θρησκεία. τα άγια των αγίων. Έχοντας λοιπόν αυτή τη δικαιολογημένη νοοτροπία μισώ θανάσιμα κάθε έμπορο της δόξας μου. Κι είμαι έτοιμος ν' αρπάξω το φραγγέλιο, σαν το Χριστό και να τον διώξω κακήν κακώς απ' τον ναό μου. Καλά, κι εκείνους που αυτή σου τη θρησκεία θέλουν να την κάνουν τέχνη; Ναι κι αυτούς. Με τον υπερτροφικό εγωισμό που μου χάρισε η αναπηρία μου έδωσε τόσο απροσπέλαστο πάθος και ύψος στα ιδεώδη μου που δεν μπορούσα να φανταστώ πως αυτά είναι δυνατόν να περιοριστούν στα στενά όρια μιας τέχνης.
Μέ τέτοια ψυχική διάθεση και προκατάληψη μπήκα, να δω το Ρούπελ, έτοιμος ν' αγανακτήσω κι ίσως ίσως ν' αποδοκιμάσω. Το έργο άρχισε. Κι όλος ο βαρύς μαχητικός εξοπλισμός μου, που είχα κουβαλήσει, σα δια μαγείας εξαφανίστηκε από την πρώτη κιόλας σκηνή. Μ' έκπληξη και θαυμασμό είδα όλα εκείνα που μέσα στην ψυχή μου είχαν πάρει την άυλη κι άπιαστη μορφή, να ξαναποκτούν την οντότητά τους, τη ζωντάνια τους, τη ζέστη τους, να συγκινούν και να συγκλονίζουν την ψυχή μου, μέσα στις λίγες ώρες ξανάζησα τους ένδοξους αγωνιώδεις εκείνους μήνες σ' όλους τους συναισθηματικούς και υλικούς συγκλονισμούς τους. Κι όχι μόνο εγώ. Μα κι ένας άλλος ανάπηρος, που ούτε τον κριτικό έκανε, μήτε καν μορφωμένος ήταν, παιδί του αγρού, που μόνο χάρις την ατέλεια των θεαμάτων βρέθηκε δίπλα μου, σε μια στιγμή που το έργο μας έκλεβε κι αυτή την αναπνοή μας, δεν μπόρεσε και ξέσπασε.
-Μ' αυτό συνάδελφε, μου λέει χωρίς να με γνωρίζει, είναι παραπάνω από καλό.
Η αυθόρμητη και αφελής κριτική του απλοϊκού αναπήρου, μα την αλήθεια βάζει κάτω όλες τις εμβριθείς κριτικές των σοβαροφανών κριτικών μας. Τον κ.Ιωαννόπουλο σα θεατρικό τον παρακολουθώ από τα πρώτα του βήματα κι ανέκαθε έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση για την τέχνη του. Σήμερα το λέω χωρίς κανένα ενδοιασμό. Το Ρούπελ είναι το καλλίτερό του έργο. Είναι λιτό, απέριττο, σφιχτοδεμένο. Μας δίνει όλη την ατμόσφαιρα εκείνων των αλησμόνητων μηνών και τόπων. Οι φαντάροι ρωμηοί ως το κόκκαλο, αριστοτεχνικά ζωγραφισμένοι, πούζησα μαζί τους στο μέτωπο ή στη στρατώνα. Μερικούς κουραμπιέδες των Αθηνών άκουσα να μιλούν για ρητορισμούς και μελοδραματισμούς που κυριαρχούν μέσα στο έργο.
Δεν τάζησαν και δεν τα ξέρουν. Αυτά ακριβώς είναι ο άδολος ενθουσιασμός που προκάλεσε τα αναξήγητα για κείνους ηρωικά κατορθώματα, που θάμπωσαν την οικουμένη. Κι οι ηθοποιοί δεν έπαιζαν, δεν υποκρίθηκαν. Θα τους υποτιμούσα αν έλεγα κάτι τέτοιο. Ξανάζησαν την πολεμική τους ζωή στο μέτωπο. Και τώρα μια μικρή επιφύλαξη. Ο ρόλος της Ιωάννας ήταν περιττός. Αν έλειπε το έργο θα δενόταν καλλίτερα. Κι άλλωστε μια γυναίκα μέσα στ' οχυρό δεν έχει καμιά θέση. Και διαισθάνομαι πόσο κόπο θα κατέβαλε ο κ.Ιωαννόπουλος για να συνταιριάσει τα αταίριαστα, αναγκασμένος να ικανοποιήσει τάνοστα γούστα του κοινού μας που δεν μπορεί να φαντασθεί θεατρικό έργο χωρίς ποδόγυρο" [Π.ΜΑΡΚΑΚΗΣ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΑ 25 ΦΕΒΡ. 1945]
ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: 1.ΛΟΧΑΓΟΣ ΚΑΛΛΙΓΕΝΗΣ, 2.ΙΩΑΝΝΑ(αδελφή του), 3.ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΣ ΦΑΝΟΥΔΗΣ, 4.ΥΠΙΑΤΡΟΣ, 5.ΛΟΧΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, 6.ΔΕΚΑΝΕΑΣ ΤΖΙΚΟΣ, και οι στρατιώτες: 7.ΜΠΑΡΔΑΚΟΣ, 8.ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΗΣ, 9.ΚΑΛΑΜΠΑΤΗΣ, 10.ΒΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, 11.ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ, 12.ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ:
1945 [16 Φεβρουαρίου] Θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη
1970 [26 Οκτωβρίου] Εθνικό Θέατρο, Κεντρική Σκηνή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου